ЁЯМ╛ рдзाрди рдХी рдкрд░ाрд▓ी рд╕рдоाрдзाрди

рдЪрд┐рддреНрд░
  рдзाрди рдХी рдкрд░ाрд▓ी рдк्рд░рдмंрдзрди: рд╕рдоाрдзाрди, рд╕рд░рдХाрд░ी рдорджрдж рд╡ рдХिрд╕ाрди рдЧाрдЗрдб | рдЦेрддी-рдмाрдб़ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдзाрди рдХी рдкрд░ाрд▓ी рд╕рдоाрдзाрди –  рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиा, рдХिрд╕ाрдиों рдХा рдЕрдиुрднрд╡,  рд╕рдм्рд╕िрдбी рдФрд░ 2025 рдХी рдкूрд░ी рдЧाрдЗрдб |  рдЦेрддी-рдмाрдб़ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдкрд░ाрд▓ी рдЬрд▓ाрдиे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдФрд░ рдЪुрдиौрддिрдпां рдз्рдпाрди рджें – рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕्рдХीрдо: рдкрд░ाрд▓ी рдк्рд░рдмंрдзрди рдХे рд▓िрдП рдорджрдж рдкрд░ाрд▓ी рдк्рд░рдмंрдзрди рдХी рдЬрд░ूрд░ी рдорд╢ीрдиें рдФрд░ рдЙрдирдХी рд╕рдм्рд╕िрдбी рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиा рдоें рдЖрд╡ेрджрди рдХैрд╕े рдХрд░ें? рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рд╕рд░्рд╡िрд╕ेрдЬ рдФрд░ рддрдХрдиीрдХ рдХा рд░ोрд▓ рдХृрд╖рдХ рдХрд╣ाрдиी: рдоेрд░े рдЧांрд╡ рдоें рдкрд░ाрд▓ी рд╕рдоाрдзाрди рдФрд░ рдХрдоाрдИ рдХैрд╕े рдмрдв़ी FAQ: рдХिрд╕ाрдиों рдХे рдЖрдо рд╕рд╡ाрд▓ рдФрд░ рдЬрд╡ाрдм рдкोрд╕्рдЯ рдЯैрдЧ्рд╕ – SEO рдХे рд▓िрдП рдмेрд╣рддрд░ рдХीрд╡рд░्рдб рдкрд░ाрд▓ी рдЬрд▓ाрдиे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा – рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд▓िрдП рдХ्рдпों рдмрдб़ी рдЪुрдиौрддी? рд╣рд░ рд╕ाрд▓ рдзाрди рдХी рдХрдЯाрдИ рдХे рдмाрдж рдЦेрдд рдоें рдмрдЪी рдкрд░ाрд▓ी (stubble) рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд▓िрдП рд╕िрд░рджрд░्рдж рдмрди рдЬाрддी рд╣ै। рдЬрд▓ाрдиे рдкрд░ рдиा рд╕िрд░्рдл рд╡ाрдпु рдк्рд░рджूрд╖рдг, рдоिрдЯ्рдЯी рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдФрд░ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдХो рдиुрдХрд╕ाрди рд╣ोрддा рд╣ै рдмрд▓्рдХि рдЕрдм рд╕рдЦ्рдд рдЬुрд░्рдоाрдиा, рд╕рдм्рд╕िрдбी рдХрдЯ, рдФрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдХाрд░्рд░рд╡ाрд╣ी рдХा рднी рдбрд░ рд╣ै। рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕्рд░ोрдд (PIB): рдлрд╕рд▓ рдЕрд╡рд╢ेрд╖ рдк्рд░рдмंрдзрди рдпोрдЬрдиा рдЬाрдирдХाрд░ी рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдкрд░ाрд▓ी рд╕рдоाрдзाрди рдпोрдЬрдиाрдПं 2025 – рдХिрд╕ाрди рдХैрд╕े рдЙрдаाрдПं рдЕрдзिрдХ рд▓ाрдн? рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ ...

ЁЯеФ рдЖрд▓ू рдХी рдЖрдзुрдиिрдХ рдЦेрддी: рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢, рдЧुрдЬрд░ाрдд, рдкрд╢्рдЪिрдо рдмंрдЧाрд▓

ЁЯеФ рдЖрдзुрдиिрдХ рдЖрд▓ू рдЦेрддी: рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢, рдЧुрдЬрд░ाрдд рдФрд░ рдкрд╢्рдЪिрдо рдмंрдЧाрд▓ рдХे рд▓िрдП рдкूрд░ी рдЧाрдЗрдб | рдЦेрддी-рдмाрдб़ी рдЬाрдирдХाрд░ी




рдЖрд▓ू рднाрд░рдд рдХे рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдк्рд░рдоुрдЦ рдФрд░ рд▓ाрднрдХाрд░ी рдлрд╕рд▓ рд╣ै। рдпрд╣ рди рд╕िрд░्рдл рд░ोрдЬ़рдорд░्рд░ा рдХे рдЦाрдиे рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдк्рд░ोрд╕ेрд╕िंрдЧ рдЗंрдбрд╕्рдЯ्рд░ी (рдЪिрдк्рд╕, рдл्рд░ेंрдЪ рдл्рд░ाрдЗрдЬ, рд╕्рдЯाрд░्рдЪ) рдоें рднी рдмрдб़े рдкैрдоाрдиे рдкрд░ рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдм्рд▓ॉрдЧ рдоें рдЦेрддी-рдмाрдб़ी рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЧрдИ рд╣ै – рдмीрдЬ рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдХрдЯाрдИ, рд╕िंрдЪाрдИ, рдкोрд╖рдг, рд░ोрдЧ-рдХीрдЯ рдк्рд░рдмंрдзрди рдФрд░ рдоुрдиाрдлे рддрдХ।

1. рдоिрдЯ्рдЯी рдФрд░ рдЬрд▓рд╡ाрдпु: рд╕рд╣ी рдЦेрдд рдХा рдЪुрдиाрд╡





  • рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢: рджोрдордЯ рдпा рд╣рд▓्рдХी рдЧाрдв़ी рдоिрдЯ्рдЯी। рдкाрдиी рдЬрд▓्рджी рдиिрдХрд▓рддा рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕िंрдЪाрдИ рдХा рдз्рдпाрди рд░рдЦें।
  • рдЧुрдЬрд░ाрдд: рдоिрд╢्рд░िрдд рдоिрдЯ्рдЯी (рджोрдордЯ + рд░ेрддीрд▓ी)। рдб्рд░िрдк рд╕िंрдЪाрдИ рд╕рдмрд╕े рдЙрдкрдпुрдХ्рдд।
  • рдкрд╢्рдЪिрдо рдмंрдЧाрд▓: рдЬрд▓ рдиिрдХाрд╕ी рдЕрдЪ्рдЫी, рд▓ेрдХिрди рдЬрд▓рднрд░ाрд╡ рд╕े рдмрдЪाрд╡ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ।

рдЯिрдк्рд╕: рдЖрджрд░्рд╢ pH: 5.5–7.5, рдЖрджрд░्рд╢ рддाрдкрдоाрди: 18–24°C


рднाрд░рдд рдоें рдЖрд▓ू рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें рдФрд░ рдмीрдЬ


2. рдЖрд▓ू рдмीрдЬ рдФрд░ рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें




рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢

  • рдХुрдлрд░ी рдкुрд╖्рдХрд░: рдЬрд▓्рджी рдкрдХрдиे рд╡ाрд▓ी, рдЯेрдмрд▓ рдЙрдкрдпोрдЧ।
  • рдХुрдлрд░ी рд╕ूрд░्рдпा: рдк्рд░ोрд╕ेрд╕िंрдЧ рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рддрдо।
  • рдХुрдлрд░ी рдиीрд▓рдХंрда: рдаंрдб рдФрд░ рдЬрд▓рднрд░ाрд╡ рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓।

рдЧुрдЬрд░ाрдд

  • рд▓ेрдбी рд░ोрд╕ेрдЯा: рдк्рд░ोрд╕ेрд╕िंрдЧ рдХे рд▓िрдП।
  • рдХुрдлрд░ी рдЪिрдкрд╕ोрдиा: рдл्рд░ेंрдЪ рдл्рд░ाрдЗрдЬ/рдЪिрдк्рд╕।
  • рд╕ैंрдЯाрдиा: рдмीрдЬ рдЙрдд्рдкाрджрди рдоें рдмेрд╣рддрд░।

рдкрд╢्рдЪिрдо рдмंрдЧाрд▓

  • рдХुрдлрд░ी рдЪंрдж्рд░рдоुрдЦी: рддाрдЬी рдЦрдкрдд рдФрд░ рднंрдбाрд░рдг।
  • рдХुрдлрд░ी рдЕрд░ुрдг: рдЬрд▓्рджी рддैрдпाрд░।
  • рдХुрдлрд░ी рд▓ाрд▓िрдоा: рд░ोрдЧ рдк्рд░рддिрд░ोрдз рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдЙрдкрдЬ।

рдмीрдЬ рдХी рдоाрдд्рд░ा рдк्рд░рддि рдПрдХрдб़: 8–10 рдХ्рд╡िंрдЯрд▓
рдмीрдЬ рдХा рдЖрдХाрд░: рдордз्рдпрдо (30–40 рдЧ्рд░ाрдо)

3. рдЦेрдд рдХी рддैрдпाрд░ी



  • рдЧрд╣рд░ी рдЬुрддाрдИ: 20–25 рд╕ेрдоी
  • рдЧोрдмрд░/рдХрдо्рдкोрд╕्рдЯ: 15–20 рдЯрди рдк्рд░рддि рдПрдХрдб़
  • рдЦेрдд рдХो рд╕рдорддрд▓ рдФрд░ рдЬрд▓рднрд░ाрд╡ рдоुрдХ्рдд рд░рдЦें
  • рдоिрдЯ्рдЯी рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХрд░ рдЙрд░्рд╡рд░рдХ рдбाрд▓ें

4. рдмुрдмाрдИ рдХी рддрдХрдиीрдХ рдФрд░ рд╕рдордп




  • рдЧрд╣рд░ाрдИ: 7–10 рд╕ेрдоी
  • рдкौрдзे рдХे рдмीрдЪ рджूрд░ी: 20–25 рд╕ेрдоी
  • рдХрддाрд░ों рдХे рдмीрдЪ рджूрд░ी: 60–75 рд╕ेрдоी

рдмुрд╡ाрдИ рдХा рд╕рдордп:

рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢: рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░–рдирд╡ंрдмрд░
рдЧुрдЬрд░ाрдд: рдирд╡ंрдмрд░–рдЬрдирд╡рд░ी
рдкрд╢्рдЪिрдо рдмंрдЧाрд▓: рдирд╡ंрдмрд░–рджिрд╕ंрдмрд░

рдорд╢ीрди рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ: рдЯ्рд░ैрдХ्рдЯрд░-рдб्рд░िрд╡рди рдкोрдЯैрдЯो рдк्рд▓ांрдЯрд░ рд╕े рд╕рдордп рдФрд░ рд╢्рд░рдо рдмрдЪрддा рд╣ै।

5. рд╕िंрдЪाрдИ рдк्рд░рдмंрдзрди

  • рдкрд╣рд▓ी рд╕िंрдЪाрдИ: рдмुрд╡ाрдИ рдХे рддुрд░ंрдд рдмाрдж
  • рджूрд╕рд░ी рд╕िंрдЪाрдИ: 20–25 рджिрди рдмाрдж
  • рдХुрд▓ рд╕िंрдЪाрдИ: 8–10 рдмाрд░, рдоौрд╕рдо рдФрд░ рдоिрдЯ्рдЯी рдЕрдиुрд╕ाрд░
  • рдб्рд░िрдк рд╕िंрдЪाрдИ рд╕े 30–40% рдкाрдиी рдмрдЪрддा рд╣ै

рдЯिрдк: рдЕрдзिрдХ рдкाрдиी рд╕े рдХंрдж рдЧрд▓рди рд░ोрдЧ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।

6. рдЦाрдж рдФрд░ рдкोрд╖рдг рдк्рд░рдмंрдзрди





рдЙрд░्рд╡рд░рдХ/рдЦाрдж рдоाрдд्рд░ा рд╕рдордп/рдЯिрдк्рд╕
рдЧोрдмрд░/рдХрдо्рдкोрд╕्рдЯ 15–20 рдЯрди рдЦेрдд рдХी рддैрдпाрд░ी
рдпूрд░िрдпा 80–100 рдХिрд▓ो рдмुрд╡ाрдИ + 30–35 рджिрди рдмाрдж
рдбीрдПрдкी 50 рдХिрд▓ो рдмुрд╡ाрдИ
MOP 50 рдХिрд▓ो рдмुрд╡ाрдИ
рдЬिंрдХ рд╕рд▓्рдлेрдЯ 10 рдХिрд▓ो рдмुрд╡ाрдИ + 30 рджिрди рдмाрдж рдЫिрдб़рдХाрд╡
рд╕рд▓्рдлрд░ 15–20 рдХिрд▓ो рдмुрд╡ाрдИ
рдЯिрдк्рд╕: рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рдХो рддीрди рд╣िрд╕्рд╕ों рдоें рдбाрд▓ें – рдмुрд╡ाрдИ, рдкрдд्рддिрдпाँ рдиिрдХрд▓рдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े, рдлूрд▓ рдЖрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े। рдоाрдЗрдХ्рд░ोрди्рдпूрдЯ्рд░िрдПंрдЯ्рд╕ (рдЬिंрдХ, рдмोрд░ेрд▓) рдХी рдЬांрдЪ рдХрд░ рд╕рдордп рдкрд░ рдЫिрдб़рдХाрд╡ рдХрд░ें।


7. рд░ोрдЧ рдФрд░ рдХीрдЯ рдк्рд░рдмंрдзрди

рд░ोрдЧ

  • рдЭुрд▓рд╕ा рд░ोрдЧ (Early & Late Blight) – рдоैрдирдХोрдЬेрдм 1.5–2 рдХिрд▓ो/рдПрдХрдб़
  • рдХंрдж рдЧрд▓рди – рдХाрд░्рдмेрди्рдбाрдЬिрдо 0.1%

рдХीрдЯ

  • рд▓ाрд▓ рдордХोрдб़ा – рдЗрдоिрдбाрдХ्рд▓ोрдк्рд░िрдб 0.3 рд▓ीрдЯрд░/рдПрдХрдб़
  • рдЖрд▓ू рдмрдлрд░ – рдХ्рд▓ोрд░рдкाрдЗрд░ीрдлॉрд╕

рдЫिрдб़рдХाрд╡ рдЕंрддрд░ाрд▓: 15 рджिрди

8. рдЦुрджाрдИ рдФрд░ рднंрдбाрд░рдг




  • рдЬрдм рдкौрдзे рдХे рдкрдд्рддे рдкीрд▓े рдФрд░ рд╕ूрдЦрдиे рд▓рдЧें, рдЦुрджाрдИ рдХрд░ें (70–90 рджिрди рдоें)
  • рдХрдЯाрдИ рд╕ुрдмрд╣ рдаंрдбी рдФрд░ рд╕ूрдЦी рд╣рд╡ा рдоें рдХрд░ें
  • рдХрдЯाрдИ рдХे рдмाрдж рдЖрд▓ू рдХो рдЫाрдпा рдоें рд╕ुрдЦाрдПं рдФрд░ рдЦрд░ाрдм рдЖрд▓ू рдЕрд▓рдЧ рдХрд░ें
  • рднंрдбाрд░рдг: рддाрдкрдоाрди 4–6°C, рдЖрдж्рд░рддा 85–90%
  • рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рднंрдбाрд░рдг рд╕े 6–7 рдорд╣ीрдиे рддрдХ рдЖрд▓ू рдЯिрдХрддा рд╣ै

9. рдмाрдЬाрд░ рдк्рд░рдмंрдзрди

  • рдЖрд▓ू рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдкрд░ рдз्рдпाрди рджें, рдЦрд░ाрдм рдЖрд▓ू рдЕрд▓рдЧ рдХрд░ें।
  • рдк्рд░ोрд╕ेрд╕िंрдЧ рдЗंрдбрд╕्рдЯ्рд░ी рд╕े рд╕ंрдкрд░्рдХ рдмрдиाрдПं, рдЬो рдЕрдЪ्рдЫे рджाрдо рджेрддी рд╣ै।
  • рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдоंрдбिрдпों рдФрд░ рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं (рдЬैрд╕े рд╕рдм्рд╕िрдбी, MSP) рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рд░рдЦें।
  • рднंрдбाрд░рдг рдХे рджौрд░ाрди рдоाрд░्рдХेрдЯ рдЯ्рд░ेंрдб рдкрд░ рдирдЬ़рд░ рд░рдЦें।

10. рдЕрдХ्рд╕рд░ рдкूрдЫे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рд╡ाрд▓ (FAQ)

Q1: рдЖрд▓ू рдХी рдмुрд╡ाрдИ рдХे рд▓िрдП рд╕рдмрд╕े рдЕрдЪ्рдЫा рд╕рдордп?
A: рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢: рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░–рдирд╡ंрдмрд░, рдЧुрдЬрд░ाрдд: рдирд╡ंрдмрд░–рдЬрдирд╡рд░ी, рдкрд╢्рдЪिрдо рдмंрдЧाрд▓: рдирд╡ंрдмрд░–рджिрд╕ंрдмрд░।
Q2: рдЖрджрд░्рд╢ pH рдФрд░ рдоिрдЯ्рдЯी?
A: pH 5.5–7.5, рджोрдордЯ рдпा рд╣рд▓्рдХी рдЧाрдв़ी рдоिрдЯ्рдЯी।
Q3: рд░ोрдЧ-рдХीрдЯ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХी рджрд╡ाрдЗрдпां?
A: рдоैрдирдХोрдЬेрдм 1.5–2 рдХिрд▓ो/рдПрдХрдб़, рдХाрд░्рдмेрди्рдбाрдЬिрдо 0.1%, рдЗрдоिрдбाрдХ्рд▓ोрдк्рд░िрдб 0.3 рд▓ीрдЯрд░/рдПрдХрдб़
Q4: рдЖрд▓ू рдХिрддрдиे рд╕рдордп рддрдХ рднंрдбाрд░рдг рдоें рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рд╣рддा рд╣ै?
A: рддाрдкрдоाрди 4–6°C рдФрд░ рдЖрдж्рд░рддा 85–90% рдоें 6–7 рдорд╣ीрдиे।

11. рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖

рдЦेрддी-рдмाрдб़ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдЖрд▓ू рдХी рд╕рдлрд▓ рдЦेрддी рдХे рд▓िрдП рд╕рд╣ी рдмीрдЬ рдХा рдЪрдпрди, рдоिрдЯ्рдЯी рдФрд░ рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдмुрд╡ाрдИ, рд╕рдордп рдкрд░ рд╕िंрдЪाрдИ рдФрд░ рдкोрд╖рдг, рд░ोрдЧ-рдХीрдЯ рдиिрдпंрдд्рд░рдг, рд╕рд╣ी рдХрдЯाрдИ рдФрд░ рднंрдбाрд░рдг, рдФрд░ рдмाрдЬाрд░ рдк्рд░рдмंрдзрди рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ैं। рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢, рдЧुрдЬрд░ाрдд рдФрд░ рдкрд╢्рдЪिрдо рдмंрдЧाрд▓ рдХे рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ рдЧाрдЗрдб рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдЖрдзुрдиिрдХ рдХृрд╖ि рддрдХрдиीрдХ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рддैрдпाрд░ рдХी рдЧрдИ рд╣ै, рдЬो рдЕрдзिрдХ рдЙрдкрдЬ рдФрд░ рдмेрд╣рддрд░ рдоुрдиाрдлा рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░ेрдЧी। рдЕрдкрдиी рдоेрд╣рдирдд рдФрд░ рд╕рд╣ी рдк्рд░рдмंрдзрди рд╕े рдЖрдк рдЕрдкрдиी рдлрд╕рд▓ рдХी рд╡ैрд▓्рдпू рдмрдв़ा рд╕рдХрддे рд╣ैं।




рдЗрд╕ рдм्рд▓ॉрдЧ рд╕े рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдкोрд╕्рдЯ

ЁЯЗоЁЯЗ│ “рднाрд░рдд рдоें рдЖрд▓ू рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें рдФрд░ рдмीрдЬ – рдмुрд╡ाрдИ, рдЙрдд्рдкाрджрди рдФрд░ pH рдЧाрдЗрдб”

"2025 рдоें рд╕рд░рд╕ों рдХी рдЦेрддी рд╕े рдЕрдзिрдХ рдкैрджाрд╡ाрд░: рдмुрд╡ाрдИ, рдЦाрдж, рд╕िंрдЪाрдИ рдФрд░ рд░ोрдЧ рдиिрдпंрдд्рд░рдг"