ЁЯМ╛ рдзाрди рдХी рдкрд░ाрд▓ी рд╕рдоाрдзाрди

рдЪрд┐рддреНрд░
  рдзाрди рдХी рдкрд░ाрд▓ी рдк्рд░рдмंрдзрди: рд╕рдоाрдзाрди, рд╕рд░рдХाрд░ी рдорджрдж рд╡ рдХिрд╕ाрди рдЧाрдЗрдб | рдЦेрддी-рдмाрдб़ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдзाрди рдХी рдкрд░ाрд▓ी рд╕рдоाрдзाрди –  рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиा, рдХिрд╕ाрдиों рдХा рдЕрдиुрднрд╡,  рд╕рдм्рд╕िрдбी рдФрд░ 2025 рдХी рдкूрд░ी рдЧाрдЗрдб |  рдЦेрддी-рдмाрдб़ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдкрд░ाрд▓ी рдЬрд▓ाрдиे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдФрд░ рдЪुрдиौрддिрдпां рдз्рдпाрди рджें – рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕्рдХीрдо: рдкрд░ाрд▓ी рдк्рд░рдмंрдзрди рдХे рд▓िрдП рдорджрдж рдкрд░ाрд▓ी рдк्рд░рдмंрдзрди рдХी рдЬрд░ूрд░ी рдорд╢ीрдиें рдФрд░ рдЙрдирдХी рд╕рдм्рд╕िрдбी рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиा рдоें рдЖрд╡ेрджрди рдХैрд╕े рдХрд░ें? рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рд╕рд░्рд╡िрд╕ेрдЬ рдФрд░ рддрдХрдиीрдХ рдХा рд░ोрд▓ рдХृрд╖рдХ рдХрд╣ाрдиी: рдоेрд░े рдЧांрд╡ рдоें рдкрд░ाрд▓ी рд╕рдоाрдзाрди рдФрд░ рдХрдоाрдИ рдХैрд╕े рдмрдв़ी FAQ: рдХिрд╕ाрдиों рдХे рдЖрдо рд╕рд╡ाрд▓ рдФрд░ рдЬрд╡ाрдм рдкोрд╕्рдЯ рдЯैрдЧ्рд╕ – SEO рдХे рд▓िрдП рдмेрд╣рддрд░ рдХीрд╡рд░्рдб рдкрд░ाрд▓ी рдЬрд▓ाрдиे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा – рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд▓िрдП рдХ्рдпों рдмрдб़ी рдЪुрдиौрддी? рд╣рд░ рд╕ाрд▓ рдзाрди рдХी рдХрдЯाрдИ рдХे рдмाрдж рдЦेрдд рдоें рдмрдЪी рдкрд░ाрд▓ी (stubble) рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд▓िрдП рд╕िрд░рджрд░्рдж рдмрди рдЬाрддी рд╣ै। рдЬрд▓ाрдиे рдкрд░ рдиा рд╕िрд░्рдл рд╡ाрдпु рдк्рд░рджूрд╖рдг, рдоिрдЯ्рдЯी рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдФрд░ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдХो рдиुрдХрд╕ाрди рд╣ोрддा рд╣ै рдмрд▓्рдХि рдЕрдм рд╕рдЦ्рдд рдЬुрд░्рдоाрдиा, рд╕рдм्рд╕िрдбी рдХрдЯ, рдФрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдХाрд░्рд░рд╡ाрд╣ी рдХा рднी рдбрд░ рд╣ै। рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕्рд░ोрдд (PIB): рдлрд╕рд▓ рдЕрд╡рд╢ेрд╖ рдк्рд░рдмंрдзрди рдпोрдЬрдиा рдЬाрдирдХाрд░ी рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдкрд░ाрд▓ी рд╕рдоाрдзाрди рдпोрдЬрдиाрдПं 2025 – рдХिрд╕ाрди рдХैрд╕े рдЙрдаाрдПं рдЕрдзिрдХ рд▓ाрдн? рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ ...

ЁЯМР “2026 рдоें рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдЦेрддी: рдб्рд░ोрди, AI, рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕्рдХीрдо рд╕े рдХैрд╕े рдмрджрд▓ рд░рд╣ी рдХिрд╕ाрдиी”

2026 рдоें рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдЦेрддी : рдб्рд░ोрди рдФрд░ AI рдХैрд╕े рдмрдв़ाрдПंрдЧे рдлрд╕рд▓ों рдХी рдкैрджाрд╡ाрд░



рдЖрдЬ рднाрд░рдд рдХे рдХिрд╕ाрди рдирдИ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдЦेрддी рдФрд░ рд╕्рдоाрд░्рдЯ рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рдЕрдкрдиी рдкैрджाрд╡ाрд░, рдкाрдиी рд╡ рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдХा рдмेрд╣рддрд░ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं।
рдЦेрддीрдмाрдб़ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХिрд╕ाрди рдЬाрдиेंрдЧे рдХैрд╕े AI, рдб्рд░ोрди, рд╕ेंрд╕рд░ рдФрд░ рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдПँ – рдЦेрддी рдХो рд╕рд╣ी рджिрд╢ा рдФрд░ рд▓ाрдн рджेрдиे рдоें рдЖрдЧे рд╣ैं।

рдоिрдЯ्рдЯी рдХी рд╕ेрд╣рдд рдФрд░ рд╕рд╕्рдЯेрдиेрдмрд▓ рдЦेрддी 

рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдЦेрддी рдХ्рдпा рд╣ै ?



рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдЦेрддी рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ै – рдоोрдмाрдЗрд▓, рдб्рд░ोрди, рд╕ेрди्рд╕рд░, рдбेрдЯा-рдПрдиाрд▓िрдЯिрдХ्рд╕ рдФрд░ AI рдХी рдорджрдж рд╕े рдЦेрддी рдХрд░рдиा। рдХिрд╕ाрди рдоिрдЯ्рдЯी/рдлрд╕рд▓/рдоौрд╕рдо рдбेрдЯा рджेрдЦрдХрд░ рд╕рд╣ी рдлैрд╕рд▓ा рд▓ेрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕्рдХीрдо рд╕ीрдзे рдоोрдмाрдЗрд▓ рдкрд░ рдоिрд▓ рдЬाрддी рд╣ै।

рдб्рд░ोрди рдФрд░ AI рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी рдХे рдлाрдпрджे



  • рдб्рд░ोрди рд╕े рдЦेрддों рдоें рдкेрд╕्рдЯिрд╕ाрдЗрдб/рдлрд░्рдЯिрд▓ाрдЗрдЬрд░ рдЫिреЬрдХाрд╡ рдСрдЯोрдоैрдЯिрдХ рд╣ोрддा рд╣ै, рд▓ाрдЧрдд рдФрд░ рд╕рдордп рджोрдиों рдмрдЪрддा рд╣ै।
  • AI рдЖрдзाрд░िрдд рдРрдк्рд╕ рдмीрдоाрд░ी/рдиुрдХрд╕ाрди рддुрд░ंрдд рдкрд╣рдЪाрдирддे рд╣ैं, рдЬिрд╕рд╕े рдЗрд▓ाрдЬ рднी рд╕рдордп рдкрд░ рдоिрд▓рддा рд╣ै।
  • рдХिрд╕ाрди рдоोрдмाрдЗрд▓/рдбाрдЯा рд╕े рдмाрдЬाрд░ рднाрд╡, рдоौрд╕рдо, рдЕрдиुрджाрди, рд╕рдм्рд╕िрдбी рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рд▓े рд╕рдХрддे рд╣ैं।

рдорд╣िрд▓ा рдХिрд╕ाрди рдб्рд░ोрди рджीрджी рдпोрдЬрдиा 



  • рдирдоो рдб्рд░ोрди рджीрджी, рдкीрдПрдо рдХिрд╕ाрди рдоोрдмाрдЗрд▓ рдРрдк, e-NAM рдоाрд░्рдХेрдЯ, рд╕्рд╡ाрдоिрдд्рд╡ рдпोрдЬрдиा рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी рд╕े рдЬोрдб़ рд░рд╣ी рд╣ैं।
  • рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдХिрд╕ाрди рдЖрдИрдбी, рдоिрд╕्рдб рдХॉрд▓ рдкोрд░्рдЯрд▓, Cropin, Farmonaut рдЬैрд╕े рд╕्рдЯाрд░्рдЯрдЕрдк рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд▓िрдП рдбेрдЯा рд╡ рд╕рд▓ाрд╣ рджे рд░рд╣े рд╣ैं।

рдХिрд╕ाрдиों рдХे рдЕрдиुрднрд╡

рдпूрдкी, рдкंрдЬाрдм, рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдоें рдорд╣िрд▓ाрдПँ “рдб्рд░ोрди рджीрджी” рдмрдирдХрд░ рдкूрд░े рдЧाँрд╡ рдоें рдб्рд░ोрди рд╕े рдЦेрддों рдХा рдЫिрдб़рдХाрд╡ рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं। рдЗрд╕рд╕े рдЖрдорджрдиी рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди рдмрдв़ा рд╣ै।
рдЫोрдЯे рдХिрд╕ाрди AI рдлрд╕рд▓ рдПрдиाрд▓िрд╕िрд╕ рд╕े рдмीрдоाрд░ी рдФрд░ рдкाрдиी рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рджूрд░ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं।

рднрд╡िрд╖्рдп рдХी рддैрдпाрд░ी – 2026 рдХे рд▓िрдП рдЕрдкрдиाрдПँ

  1. рдЕрдкрдиे рдЦेрдд рдХा рдоिрдЯ्рдЯी, рдлрд╕рд▓, рд╕िрдЪाрдИं рдбेрдЯा рдоोрдмाрдЗрд▓ рдоें рд╕ेрд╡ рдХрд░ें।
  2. рдб्рд░ोрди рдпा рд╕ेंрд╕рд░ рд╕рд░्рд╡िрд╕ рд▓ें – рд╕рд░рдХाрд░ी рдЕрдиुрджाрди рдХे рд╕ाрде।
  3. рдирдИ AI рдЖрдзाрд░िрдд рдРрдк्рд╕ рд╡ рд╕рд░рдХाрд░ी рд▓िंрдХ рдЯ्рд░ाрдп рдХрд░ें।
  4. рдСрдирд▓ाрдЗрди рдоंрдбी/рд╕рд░рдХाрд░ी рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ e-NAM, Cropin рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░ें।

рд╕्рд░ोрдд рд╕ूрдЪी (References)

  • рдж рдмेрдЯрд░ рдЗंрдбिрдпा - рднाрд░рдд рдХी рдб्рд░ोрди рджीрджी
    thebetterindia.com
  • PMC рдЬрд░्рдирд▓ - рдб्рд░ोрди рд╕рдоीрдХ्рд╖ा
    pmc.ncbi.nlm.nih.gov
  • Cropin - рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдЦेрддी рдХेрд╕ рд╕्рдЯрдбी
    cropin.com
  • Geospatial World - рдбुрдмрддे рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд▓िрдП рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдЯेрдХ
    geospatialworld.net
  • PIB - рдПрдЖрдИ рдЖрдзाрд░िрдд рдХृрд╖ि
    pib.gov.in
  • рдирдоो рдб्рд░ोрди рджीрджी рдпोрдЬрдиा
    india.gov.in
  • MyScheme - рдПрдбрд╡ांрд╕्рдб рдб्рд░ोрди рдпोрдЬрдиाрдПँ
    myscheme.gov.in
  • PIB - рдорд╣िрд▓ाрдУं рдкрд░ рдб्рд░ोрди рджीрджी рд╕्рдХीрдо
    pib.gov.in
  • DD News - рд░ाрдЬ्рдп рд╕рдлрд▓рддा
    ddnews.gov.in
  • рдлाрдЗрдиेрди्рд╢िрдпрд▓ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕ - AI рдЯ्рд░ेंрдб्рд╕
    financialexpress.com
  • Agri Times - рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдПрдЧ्рд░ीрд╕्рдЯैрдХ
    agritimes.co.in
  • Global Agriculture - рдХिрд╕ाрди рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдЖрдИрдбी
    global-agriculture.com
  • Farmonaut - рднाрд░рдд рдХी рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдЦेрддी
    farmonaut.com
  • FAO - рдЦेрддी рдХेрд╕ рд╕्рдЯрдбी
    openknowledge.fao.org
  • Forbes India - Cropin AI рдХेрд╕
    forbesindia.com

FAQs – рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд╕рд╡ाрд▓

Q1: рдб्рд░ोрди рдЦेрддी рдХे рд▓िрдП рдХрд╣ाँ рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ैं?
рд╕рд░рдХाрд░ी рдХृрд╖ि рд╡िрднाрдЧ/CSC/рдЕрдиुрджाрди рдпोрдЬрдиाрдУं рдХे рддрд╣рдд рдб्рд░ोрди рдХिрд░ाрдП рдкрд░ рдоिрд▓ рдЬाрддे рд╣ैं।

Q2: AI рдЦेрддी рдХिрд╕ рддрд░рд╣ рдорджрджрдЧाрд░ рд╣ै?
рдЗрд╕рд╕े рдмीрдоाрд░ी, рдкाрдиी рдФрд░ рдмाрдЬाрд░ рднाрд╡ рдХी рддुрд░ंрдд рдЬाрдирдХाрд░ी рдоिрд▓рддी рд╣ै рдФрд░ рдлैрд╕рд▓ा рд▓ेрдиा рдЖрд╕ाрди рд╣ोрддा рд╣ै।

Q3: рдХ्рдпा рд╕рд░рдХाрд░ рдЫोрдЯे рдХिрд╕ाрдиों рдХो рднी рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी рдоें рдЬोрдб़ рд░рд╣ी рд╣ै?
рд╣ाँ, рдЫोрдЯी рд╕рдм्рд╕िрдбी, рдоोрдмाрдЗрд▓ рдРрдк рдФрд░ рдоिрд╕्рдб рдХॉрд▓ рдкोрд░्рдЯрд▓ рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд▓िрдП рдмрдиाрдП рдЧрдП рд╣ैं।

Q4: рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдЦेрдд рдЖрдИрдбी рдоिрд▓рддी рдХैрд╕े рд╣ै?
рд░ाрдЬ्рдп рдкोрд░्рдЯрд▓ рдпा рдХृрд╖ि рд╡िрднाрдЧ рдоें рд░рдЬिрд╕्рдЯрд░ рдХрд░рдХे рдбिрдЬिрдЯрд▓ ID рдоिрд▓рддी рд╣ै।

рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖

рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी, рдб्рд░ोрди рдФрд░ AI рд╕े рднाрд░рддीрдп рдЦेрддी рдЖрдЧे рдмрдв़ рд░рд╣ी рд╣ै, рдХिрд╕ाрди рдХो рдЖрд╕ाрдиी, рд▓ाрдЧрдд-рдмрдЪрдд рдФрд░ рддेрдЬ़ рд╕ुрд╡िрдзा рдоिрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै।
рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдПँ рдФрд░ рдиिрдЬी рд╕्рдЯाрд░्рдЯрдЕрдк – рджोрдиों рдоिрд▓рдХрд░ рдЦेрддी рд╡ рдХिрд╕ाрди рдХी рдЬिंрджрдЧी рдмрджрд▓ рд░рд╣े рд╣ैं।
2026 рдоें рдЕрдЧрд░ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдЦेрддी рдЕрдкрдиाрддे рд╣ैं рддो рдкैрджाрд╡ाрд░, рдоुрдиाрдлा, рд╕рдо्рдоाрди рддेрдЬ़ी рд╕े рдмрдв़ेрдЧा।

рдЗрд╕ рдм्рд▓ॉрдЧ рд╕े рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдкोрд╕्рдЯ

ЁЯЗоЁЯЗ│ “рднाрд░рдд рдоें рдЖрд▓ू рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें рдФрд░ рдмीрдЬ – рдмुрд╡ाрдИ, рдЙрдд्рдкाрджрди рдФрд░ pH рдЧाрдЗрдб”

"2025 рдоें рд╕рд░рд╕ों рдХी рдЦेрддी рд╕े рдЕрдзिрдХ рдкैрджाрд╡ाрд░: рдмुрд╡ाрдИ, рдЦाрдж, рд╕िंрдЪाрдИ рдФрд░ рд░ोрдЧ рдиिрдпंрдд्рд░рдг"

ЁЯеФ рдЖрд▓ू рдХी рдЖрдзुрдиिрдХ рдЦेрддी: рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢, рдЧुрдЬрд░ाрдд, рдкрд╢्рдЪिрдо рдмंрдЧाрд▓