ЁЯМ╛ рдзाрди рдХी рдкрд░ाрд▓ी рд╕рдоाрдзाрди
рдзाрди рдХी рдкрд░ाрд▓ी рд╕рдоाрдзाрди –
рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиा, рдХिрд╕ाрдиों рдХा рдЕрдиुрднрд╡,
рд╕рдм्рд╕िрдбी рдФрд░ 2025 рдХी рдкूрд░ी рдЧाрдЗрдб |
рдЦेрддी-рдмाрдб़ी рдЬाрдирдХाрд░ी
- рдкрд░ाрд▓ी рдЬрд▓ाрдиे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдФрд░ рдЪुрдиौрддिрдпां
- рдз्рдпाрди рджें – рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕्рдХीрдо: рдкрд░ाрд▓ी рдк्рд░рдмंрдзрди рдХे рд▓िрдП рдорджрдж
- рдкрд░ाрд▓ी рдк्рд░рдмंрдзрди рдХी рдЬрд░ूрд░ी рдорд╢ीрдиें рдФрд░ рдЙрдирдХी рд╕рдм्рд╕िрдбी
- рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиा рдоें рдЖрд╡ेрджрди рдХैрд╕े рдХрд░ें?
- рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рд╕рд░्рд╡िрд╕ेрдЬ рдФрд░ рддрдХрдиीрдХ рдХा рд░ोрд▓
- рдХृрд╖рдХ рдХрд╣ाрдиी: рдоेрд░े рдЧांрд╡ рдоें рдкрд░ाрд▓ी рд╕рдоाрдзाрди рдФрд░ рдХрдоाрдИ рдХैрд╕े рдмрдв़ी
- FAQ: рдХिрд╕ाрдиों рдХे рдЖрдо рд╕рд╡ाрд▓ рдФрд░ рдЬрд╡ाрдм
- рдкोрд╕्рдЯ рдЯैрдЧ्рд╕ – SEO рдХे рд▓िрдП рдмेрд╣рддрд░ рдХीрд╡рд░्рдб
рдкрд░ाрд▓ी рдЬрд▓ाрдиे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा – рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд▓िрдП рдХ्рдпों рдмрдб़ी рдЪुрдиौрддी?
рд╣рд░ рд╕ाрд▓ рдзाрди рдХी рдХрдЯाрдИ рдХे рдмाрдж рдЦेрдд рдоें рдмрдЪी рдкрд░ाрд▓ी (stubble) рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд▓िрдП рд╕िрд░рджрд░्рдж рдмрди рдЬाрддी рд╣ै। рдЬрд▓ाрдиे рдкрд░ рдиा рд╕िрд░्рдл рд╡ाрдпु рдк्рд░рджूрд╖рдг, рдоिрдЯ्рдЯी рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдФрд░ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдХो рдиुрдХрд╕ाрди рд╣ोрддा рд╣ै рдмрд▓्рдХि рдЕрдм рд╕рдЦ्рдд рдЬुрд░्рдоाрдиा, рд╕рдм्рд╕िрдбी рдХрдЯ, рдФрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдХाрд░्рд░рд╡ाрд╣ी рдХा рднी рдбрд░ рд╣ै।
рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕्рд░ोрдд (PIB):
рдлрд╕рд▓ рдЕрд╡рд╢ेрд╖ рдк्рд░рдмंрдзрди рдпोрдЬрдиा рдЬाрдирдХाрд░ी
рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдкрд░ाрд▓ी рд╕рдоाрдзाрди рдпोрдЬрдиाрдПं 2025 – рдХिрд╕ाрди рдХैрд╕े рдЙрдаाрдПं рдЕрдзिрдХ рд▓ाрдн?
рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдПрд╡ं рд░ाрдЬ्рдпों (UP, рдкंрдЬाрдм, рд╣рд░िрдпाрдгा, рджिрд▓्рд▓ी) рдиे рдлрд╕рд▓ рдЕрд╡рд╢ेрд╖ рдк्рд░рдмंрдзрди (CRM) рд╕्рдХीрдо рд▓ाрдЧू рдХी рд╣ै। рдХिрд╕ाрдиों рдХो 50% рддрдХ рд╕рдм्рд╕िрдбी рдкрд░ рд╕ुрдкрд░ рд╕ीрдбрд░, рдмेрд▓рд░, рдорд▓्рдЪрд░ рдЬैрд╕ी рдорд╢ीрдиें рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдИ рдЬा рд░рд╣ी рд╣ैं। FPOs, рдХिрд╕ाрди рд╕рдоूрд╣ों, рдкंрдЪाрдпрддों рдХो рдХрд╕्рдЯрдо рд╣ाрдпрд░िंрдЧ рд╕ेंрдЯрд░/CHC рдЦोрд▓рдиे рдкрд░ 80% рд╕рдм्рд╕िрдбी рдоिрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै।
рд╕рд░рдХाрд░ рдиे 'рдЧोрдмрд░ рдЦाрдж рдХे рдмрджрд▓े рдкрд░ाрд▓ी' рдЬैрд╕े рдЕрдиोрдЦे рд╕्рдЯाрд░्рдЯрдЕрдк рднी рд╢ुрд░ू рдХिрдП рд╣ैं—рдЬिрд╕рд╕े рдХिрд╕ाрди рдкрд░ाрд▓ी рдмेрдЪрдХрд░ рдСрд░्рдЧेрдиिрдХ рдЦाрдж рд▓े рд╕рдХрддे рд╣ैं[web:917]।
рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рд▓िंрдХ:
PIB рдк्рд░ेрд╕ рд░िрд▓ीрдЬ – CRM рдпोрдЬрдиा
ICAR рдкрд░ाрд▓ी рд╕рдоाрдзाрди
рдкрд░ाрд▓ी рдк्рд░рдмंрдзрди рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдорд╢ीрдиें рдФрд░ рдЙрдирдХी рд╕рдм्рд╕िрдбी рд╡ рдХीрдордд
- рд╕ुрдкрд░ рд╕ीрдбрд░, рд╣ैрдк्рдкी рд╕ीрдбрд░, рдорд▓्рдЪрд░ – рдлрд╕рд▓ рдХрдЯाрдИ рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдкрд░ाрд▓ी рдХाрдЯрддे рд╣ैं
- рдмेрд▓рд░ рд╕्рдЯ्рд░ॉ рд░ेрдХ – рдкрд░ाрд▓ी рдЧрдЯ्рдард░ рдмрдиा рдиे рд╡ рдмिрдХ्рд░ी рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ
- рдорд╢ीрдиों рдХी рдХुрд▓ рдХीрдордд рдХा 50% рддрдХ рд╕рдм्рд╕िрдбी рд╕ीрдзे рдХिрд╕ाрди рдХे рдЦाрддे рдоें
- CHC рдЦोрд▓рдиे рдкрд░ 80% рддрдХ рд╕рдм्рд╕िрдбी FPO/рд╕рдоूрд╣ рдХे рд▓िрдП
- UP рдоें рдпूрдкी рдПрдЧ्рд░ी рдкोрд░्рдЯрд▓ рд╕े рдЬाрдирдХाрд░ी рд╡ рдПрдк्рд▓ाрдИ
- рд╣рд░िрдпाрдгा рдоें рдоेрд░ी рдлрд╕рд▓ рдоेрд░ा рдм्рдпोрд░ा рдкोрд░्рдЯрд▓
- рдХेंрдж्рд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдкैрди-рдЗंрдбिрдпा рдЬाрдирдХाрд░ी рдХिрд╕ाрди рдкोрд░्рдЯрд▓
рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕рдм्рд╕िрдбी рдпोрдЬрдиा рдоें рдЖрд╡ेрджрди рдХैрд╕े рдХрд░ें?
- рд░ाрдЬ्рдп рдХृрд╖ि рд╡िрднाрдЧ рдХी рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ/рдкोрд░्рдЯрд▓ рдкрд░ рдСрдирд▓ाрдЗрди рдлॉрд░्рдо рднрд░ें
- рдм्рд▓ॉрдХ/рдЬिрд▓ा рдХृрд╖ि рдЕрдзिрдХाрд░ी/ACS рдХेंрдж्рд░ рд╕े рднी рдЖрд╡ेрджрди рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै
- рдЯोрдХрди рд╕िрд╕्рдЯрдо/рд▓ॉрдЯрд░ी рд╕े рдЖрд╡ंрдЯрди (UP/Haryana/Punjab рд▓ाрдЧू)
- рдХрд╕्рдЯрдо рд╣ाрдпрд░िंрдЧ рд╕ेंрдЯрд░ рдмेрд╡рдЬрд╣ рдорд╢ीрди рдЦрд░ीрджрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдирд╣ीं рддो рдХिрд░ाрдП рдкрд░ рднी рд▓े рд╕рдХрддे рд╣ैं
- UP рдоें рдпрд╣ाँ рд╕े рдХрд░े рдЖрд╡ेрджрди
- рд╣рд░िрдпाрдгा рдкोрд░्рдЯрд▓ рдкрд░ рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди/рдХ्рд▓ेрдо рдлॉрд░्рдо рднрд░ें
рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рд╕рд░्рд╡िрд╕ेрдЬ, рдХрд╕्рдЯрдо рдЙрдкрдХрд░рдг рдФрд░ рдирдИ рддрдХрдиीрдХ рдХा рдмрдв़рддा рд░ोрд▓
рдкाрдиीрдкрдд, рдоेрд░рда, рд▓ुрдзिрдпाрдиा, рдлрддेрд╣ाрдмाрдж рдЬैрд╕े рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдЕрдм рдХрдИ рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдХिрд╕ाрди рд╕рд░्рд╡िрд╕ рдлрд░्рдо्рд╕ рдЧांрд╡-рдЧांрд╡ рдорд╢ीрди рдХिрд░ाрдпा рд╕ेрд╡ा (Pay-per-hour) рджेрддी рд╣ैं। рдХрдИ рд╕्рдЯाрд░्рдЯрдЕрдк рдкрд░ाрд▓ी рдХрд▓ेрдХ्рд╢рди, рдХрдо्рдкोрд╕्рдЯिंрдЧ/рдЧौрд╢ाрд▓ा рдмाрдпोрдл्рдпूрд▓, рдФрд░ рдЧ्рд░ीрди рдм्рд░िрдХ рд╕्рдЯाрд░्рдЯрдЕрдк्рд╕ рднी рддेрдЬी рд╕े рдмрдв़ рд░рд╣े рд╣ैं।
MAJOR Private Link/Resource:
Krishi Chaupal – Private Solutions
рдХिрд╕ाрди рдЕрдиुрднрд╡ – “рд╣рдоाрд░े рдЧांрд╡ рдХी рдкрд░ाрд▓ी рдФрд░ рдЕрдм рд╕ाрд▓ाрдиा рдХрдоाрдИ рджोрдЧुрдиी”
рдорд╣рд░ाрдЬрдЧंрдЬ рдЬिрд▓े рдХे рдХिрд╕ाрди рд╢्рд░ी рд░ाрдорд▓ाрд▓ рдкрдЯेрд▓ рдиे рдкрд╣рд▓े рд╣рд░ рд╕ाрд▓ рдзाрди рдХी рдХрдЯाрдИ рдХे рдмाрдж рдкрд░ाрд▓ी рдЬрд▓ाрддे рдеे। 2023-24 рдоें рдЬрдм рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдЧांрд╡ рдХी рдкंрдЪाрдпрдд CHC рдорд╢ीрди рд▓ाрдХрд░ рдмेрд▓рд░-рдорд▓्рдЪрд░ рдХिрд░ाрдП рдкрд░ рджेрдиे рд▓рдЧी, рддो рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЯ्рд░ाрдИ рдХिрдпा। рджो рдПрдХрдб़ рдХी рд╕ाрдб़ी рдкрд░ाрд▓ी рдХाрдЯрдХрд░ рдЧрдЯ्рдард░ рдмрдиाрдП рдФрд░ рдкंрдЪाрдпрдд рдХो 600 рд░ु. рдк्рд░рддि рдЧрдЯ्рдард░ рдмेрдЪा – рдХुрд▓ 15 рдЧрдЯ्рдард░, рд▓рдЧрднрдЧ 9 рд╣рдЬाрд░ рд░ु. рдПрдХ्рд╕्рдЯ्рд░ा рдХрдоाрдИ!
рдЕрдм рд╡рд╣ी рдкрд░ाрд▓ी рдЖрд╕-рдкाрд╕ рдХी рдЧोрд╢ाрд▓ाрдУं, рдЦाрдж рдпूрдиिрдЯ рдФрд░ рдмाрдпोрдл्рдпूрд▓ рдХंрдкрдиिрдпों рдХे рдкाрд╕ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рдЦेрдд рдХी рдЙрд░्рд╡рд░рддा рднी рдмрдв़ी, рдФрд░ рдЧाँрд╡ рдоें рдк्рд░рджूрд╖рдг рднी рдШрдЯा। рдЖрдЬ рдЧांрд╡ рдХे рдЬ्рдпाрджाрддрд░ рдХिрд╕ाрди рдорд╢ीрди рдХिрд░ाрдП рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдкрд░ाрд▓ी рдмेрдЪ рд░рд╣े рд╣ैं—рдлрд╕рд▓ рднी рд╕рдордп рд╕े рдмो рдкाрддे рд╣ैं।
Official Case Study Link:
рдХिрд╕ाрди рдЗंрдбिрдпा: рдпूрдкी рдкрд░ाрд▓ी рд╕рдоाрдзाрди рдХрд╣ाрдиी
рдзाрд░рдгा рдФрд░ рдХिрд╕ाрдиों рдХे рдЖрдо рд╕рд╡ाрд▓ (FAQ)
Q1: рдкрд░ाрд▓ी рдордд рдЬрд▓ाрдиे рдкрд░ рдХ्рдпा рдоिрд▓ेрдЧा?рдЙрдд्рддрд░: рдЬुрд░्рдоाрдиा рдмрдЪाрдиे рдХे рд╕ाрде, рд╕рдм्рд╕िрдбी, рдЦाрдж рдпा рдмेрдЪрдХрд░ рд╕ीрдзी рдХрдоाрдИ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЕрдорд░ рдЙрдЬाрд▓ा – рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рд▓िंрдХ
Q2: рдХ्рдпा рд╣рд░ рдХिрд╕ाрди рдХो рд╕рд░рдХाрд░ी рдорд╢ीрди рд╕рдм्рд╕िрдбी рдоिрд▓ेрдЧी?рдЙрдд्рддрд░: рд╣ाँ, рд▓ेрдХिрди рдЕрдк्рд▓ाрдИ рд╕рдордп рдкрд░, рд╕рд╣ी рдбॉрдХ्рдпुрдоेंрдЯ рдХे рд╕ाрде рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै, рдмрд╣ुрдд рдоाँрдЧ рд╣ोрдиे рдкрд░ рд▓ॉрдЯрд░ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдб्рд░рд╖्рдЯि – UP рдпोрдЬрдиा
Q3: рдиिрдЬी рд╕ेрд╡ा/рдорд╢ीрди рдХिрд░ाрдП рдкрд░ рдХैрд╕े рд▓ें?рдЙрдд्рддрд░: рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдПрдЬेंрд╕ी рд╕े рдХांрдЯेрдХ्рдЯ рдпा рдкंрдЪाрдпрдд/CHC рдоें рд░рдЬिрд╕्рдЯрд░ рдХрд░ें – рдоोрдмाрдЗрд▓ рд╕ेрд╡ा рднी рд╢ुрд░ू। Krishi Chaupal
Q4: рдЕрдЧрд░ рдкрд░ाрд▓ी рдмेрдЪрдиी рд╣ै рдФрд░ рдмрджрд▓े рдоें рдЬैрд╡िрдХ рдЦाрдж рдЪाрд╣िрдП?рдЙрдд्рддрд░: рдХрдИ рдЬिрд▓ों рдоें рдпрд╣ рд╕्рдХीрдо рд▓ाрдЧू – рдЕрдкрдиी рдирдЬрджीрдХी рдм्рд▓ॉрдХ рдХृрд╖ि рдХाрд░्рдпाрд▓рдп рдпा рдпрд╣ рд▓िंрдХ рдкрд░ рдкрдв़ें।
рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖
рдзाрди рдХी рдХрдЯाрдИ рдХे рдмाрдж рдмрдЪी рдкрд░ाрд▓ी рдХे рд╡िрд╡ेрдХрдкूрд░्рдг рдк्рд░рдмंрдзрди рдХी рдЪुрдиौрддिрдпाँ рд▓рдЧाрддाрд░ рдмрдв़ рд░рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рдЖрдЬ рд╕рд░рдХाрд░, рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╕ंрд╕्рдеाрди рдФрд░ рдиिрдЬी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоिрд▓рдХрд░ рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд╕ाрдордиे рдирдП рд░ाрд╕्рддे рдЦोрд▓ рд░рд╣े рд╣ैं। рдорд╢ीрдирд░ी рд╕рдм्рд╕िрдбी, рдЬैрд╡िрдХ рдЦाрдж рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди, рдФрд░ рдХрд╕्рдЯрдо рд╣ाрдпрд░िंрдЧ рд╕ेंрдЯрд░ рдЬैрд╕ी рдпोрдЬрдиाрдПँ рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рднी рдордЬрдмूрддी рджे рд░рд╣ी рд╣ैं। рдХिрд╕ाрдиों рдХो рдЪाрд╣िрдП рдХि рдиिрдпрдоों рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдХा рд▓ाрдн рдЙрдаाрдПँ, рдЖрдзुрдиिрдХ рддрдХрдиीрдХों рдХो рдЕрдкрдиाрдПँ рдФрд░ рдЕрдкрдиी рдЬрдоीрди рдХी рдЙрд░्рд╡рд░рддा рддрдеा рдЖрдп, рджोрдиों рдмрдв़ाрдПँ। рдЗрд╕ рдирдИ рд╕ोрдЪ рдФрд░ рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рдк्рд░рдпाрд╕ рд╕े рдЧांрд╡–рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг, рджोрдиों рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рдмेрд╣рддрд░ рдмрди рд╕рдХрддा рд╣ै।
рд╕рд░рдХाрд░ी рдпा рддрдХрдиीрдХी рдХिрд╕ी рднी рдкрд░ेрд╢ाрдиी рдХे рд▓िрдП рдЕрдкрдиी рдм्рд▓ॉрдХ–рдЬिрд▓ा рдХृрд╖ि рдХाрд░्рдпाрд▓рдп рдпा рдКрдкрд░ рджिрдП рдЧрдП рд▓िंрдХ рдХा рдЬрд░ूрд░ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ें।
